Dosya sıkıştırma yöntemlerini kullanarak dosyalarımızın veya klasörlerimizin boyutlarını belirli ölçüde küçültebilmemiz veya istediğimiz dosyaları bir araya getirerek tek bir dosya şeklinde arşivleyebilmemiz mümkündür. Linux işletim sistemlerinde bu şekilde dosya sıkıştırma ve arşivleme yapmak için kullanabileceğimiz birçok yöntem bulunmaktadır. Bu bölümde bu yöntemlerden en sık kullanılanları örnekler ile açıklayacağız. Linux tabanlı işletim sistemlerinde kullanılan dosya sıkıştırma yöntemlerinin bazıları şu şekildedir;

Gzip ile Dosya Sıkıştırma ve Açma Yöntemi

Dosya veya klasör sıkıştırmak için;
gzip -9 dosyaismi

Belirttiğiniz dosyayı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.gz durumuna getirir. Gzip 1 ile 9 arasında parametre alabilmektedir. 1 hızlı bir şekilde sıkıştırma yapmak için, 9 ise yavaş ama en iyi şekilde sıkıştırma işlemi yapmak için kullanılır. Bu kriterlere göre parametre olarak 1 ila 9 arasında bir değer tanımlayabilirsiniz

Dosya açmak için;
gunzip dosyaismi.gz

Gzip ile sıkıştırılmış bir dosyayı açmak için yukarıdaki gibi bir komut kullanabiliriz.

Örnek;
gzip -1 dersler
gunzip dersler.gz

İlk komut ile bulunduğumuz dizinde yer alan dersler dosyasını gzip yöntemi ile hızlı bir şekilde (1 parametresini kullanarak) sıkıştırmış olduk. İkinci komutta ise sıkıştırdığımız dosyayı açmış olduk.

Bzip2 ile Dosya Sıkıştırma ve Açma Yöntemi

Dosya veya klasör sıkıştırmak için;
bzip2 dosya

Yukarıdaki komut ile belirttiğimiz dosya bzip2 ile sıkıştırılmış olacaktır ve dosya ismi dosya.bz2 şekline gelecektir.

Dosya açmak için;
Bunzip2 dosya.bz2

Bzip2 ile sıkıştırılmış bir dosyayı açmak için yukarıdaki gibi bir komut kullanmamız gerekmektedir.

Örnek;
Bzip2 dersler
Bunzip2 dersler.bz2

Yukarıdaki ilk komut ile bulunduğumuz dizinde yer alan dersler isimli dosyayı bzip2 ile sıkıştırmış olduk. İkinci komut ile sıkıştırdığımız dosyayı açmış olduk.

ZİP ile Dosya Sıkıştırma ve Açma Yöntemi

Dosya sıkıştırmak için;
Zip –r dosya.zip dosya_veya_klasor

Belirttiğimiz klasör veya dosyaları sıkıştırıp dosya.zip haline çevirmek için kullanılır.

Dosyayı açmak için;
unzip dosya.zip

Örnek;
zip –r yedek.zip dersler
unzip yedek.zip

Yukarıdaki örnekteki ilk komutumuzda bulunduğumuz dizinde yer alan dersler klasörünü zip yöntemi ile sıkıştırdık ve bu sıkıştırılmış dosyanın ismini yedek.zip yapmış olduk. İkinci komutumuzda ise zip ile sıkıştırdığız dosyayı açmış olduk. Zip yöntemi ile bu şekilde dosya veya klasör sıkıştırabilirsiniz.

TAR ile Dosya Sıkıştırma ve Açma Yöntemi

Dosya sıkıştırmak için;
tar –cvf dosya.tar dosya_veya_klasor

Belirttiğimiz dosya veya klasörü tar haline çevirip ismini dosya.tar şeklinde yapar.

Dosya açmak için;
tar -xvf dosya.tar

Tar yöntemi ile sıkıştırılmış dosyayı açmak için kullanılır.

Örnek;
tar –cvf yedek.tar dersler
tar -xvf yedek.tar

Yukarıdaki örnekteki ilk komutumuzda bulunduğumuz dizinde yer alan dersler klasörünü tar yöntemi ile sıkıştırmış olduk ve dosya ismini yedek.tar yaptık. İkinci komut ile sıkıştırdığımız yedek.tar dosyasını açmış olduk. Tar yöntemi ile dosya veya klasörleri bu şekilde sıkıştırabilirsiniz.

Diğer Dosya Sıkıştırma Yöntemleri;
ZIP ile sıkıştırmak için kullanılan komut;
zip -r örnek.zip dosya_veya_dizin

TAR ile gz olarak sıkıştırmak için kullanılan komut;
tar cvzf örnek.tar.gz dosya _veya_dizin

TAR ile bz2 olarak sıkıştırmak için kullanılan komut;
tar cvjf örnek.tar.bz2 dosya_veya_dizin

TAR.Z ile sıkıştırmak için kullanılan komut;
tar -cZvf örnek.tar.Z dizin_veya_dosya

GZIP ile sıkıştırmak için kullanılan komut;
gzip -9 dosya_veya_dizin

RAR ile sıkıştırmak için kullanılan komut;
rar a -ap örnek.rar dosya_veya_dizin

Sıkıştırılmış Dosyaları Açma Yöntemleri

zip dosyasını açmak için kullanılan komut;
unzip örnek.zip

tar.gz dosyasını açmak için kullanılan komut;
tar xvzf örnek.tar.gz

tar.bz2 dosyasını açmak için kullanılan komut;
tar xvjf örnek.tar.bz2

tar.Z dosyasını açmak için kullanılan komut;
tar xvZf örnek.tar.Z

gz dosyasını açmak için kullanılan komut;
gunzip örnek.gz

rar dosyasını açmak için kullanılan komut;
unrar -e örnek.rar

Yukarıda yazdığım yöntemlerle sisteminizde bulunan dosyaları ya da klasörleri sıkıştırabilirsiniz.

İfconfig komutu
Windows işletim sistemlerinde ip öğrenmek için ipconfig komutu kullanılmaktadır. Linux işletim sistemlerinde ise bu işlem için ifconfig komutunu kullanmamız gerekmektedir. Bu komutu uyguladığımızda Linux sistemimizde bulunan ağ kartları ile ilgili detaylı bir şekilde bilgi alabiliriz.

Komutun kullanımı;
İfconfig

Örnek;
İfconfig

Ağ Bağdaştırıcılarını Pasif ve Aktif Yapma
Sistemimizde yer alan ağ bağdaştırıcılarını pasif ya da aktif duruma getirebiliriz.

Pasif yapmak için;
İfconfig ağ_bağdaştırıcı_ismi down

Aktif yapmak için;
İfconfig ağ_bağdaştırıcı_ismi up

Örnek;
İfconfig venet0 down
İfconfig venet0 up

Not: Ağ bağdaştırıcısı ismini öğrenmek için ifconfig komutunu kullanabiliriz.

Yukarıdaki örneğimizde ilk komutta sistemimizde yer alan venet0 isimli ağ bağdaştırıcımızı pasif duruma getirmiş olduk. İkinci komutta ise pasif yaptığımız bu ağ bağdaştırıcımızı tekrar aktif yapmış olduk.

host komutu
Bir ip adresine ait olan hostu bulmak için bu komut kullanılmaktadır.

Komutun Kullanımı;
host ip-adres

Örnek;
host 192.168.2.2

Yukarıdaki örnekte 192.168.2.2 ip adresine ait olan host ismini sorgulamış olduk.

traceroute Komutu
Bir domain isminin host adresine ulaşıncaya kadar izlediği yolu ekranda görüntülemek istiyorsak traceroute komutunu kullanabiliriz.

Komutun Kullanımı;
traceroute domain_ismi

Örnek;
traceroute bilgialnet.com

Yukarıdaki örnekte sorgulama yapan cihazın bilgialnet.com adresine ulaşıncaya kadar izlediği yolu (route) ekranımızda yazdırmış olduk.

arp komutu
Sistemimizde bulunan arp tablosunu görüntülemek istediğimizde arp komutunu kullanmamız yeterli olacaktır.

Komutun Kullanımı;
arp

whois komutu
Whois komutu, bir ip adresinin hangi ağa dahil olduğunu ve o ağdan sorumlu olanların bilgilerini ekranda yazdırmaktadır. Bu komut ile ağdan sorumlu olan firmaların veya kişilerin telefon numaraları, e-posta adresleri ekranda yazdırılmış olunacaktır.

Komutun Kullanımı;
whois ipadresi_veya_domainismi

Örnek;
whois 10.10.10.10

Yukarıdaki örnekte belirttiğimiz ip adresine ait whois bilgilerini ekranda yazdırmış olduk.

rwho –a komutu
Sistemimizde ağa bağlı kullanıcıların görüntülemek istediğimizde rwho –a komutunu kullanmamız
gerekmektedir.

Komutu Kullanımı;
rwho -a

hostname komutu
Hostname komutu ile sunucumunuz veya bilgisayarımızın tam ismini ekranda görüntülememiz mümkündür. Bu komutu uyguladığımızda sunucumuzun tam ismi ekranda gözükecektir.

Komutun Kullanımı;
hostname

Örnek;
hostname

hostid komutu
Sistemimizin host kimliğini ekranda yazdırmak istiyorsak hostid komutu kullanmamız gerekmektedir.

Komutun Kullanımı;
hostid

ps komutu
Sistemimizde aktif olarak çalışan işlemler ile ilgili bilgi almak istiyorsak ps komutunu kullanabiliriz. Bu komutu uyguladığımızda aktif olan işlemlerin ne kadar süredir aktif olduğunu ve bu işlemlerin ne kadar ram ve cpu harcadığını detaylı bir şekilde ekranda görüntüleyebiliriz.

Komutun Kullanımı;
Ps

sleep komutu
Belirtilen süre boyunca işlem yapmadan beklenilmesini sağlamak için sleep komutu kullanılmaktadır. Bu komut ile belirlediğimiz süre tamamlandığında bekleme otomatik olarak sonlanmaktadır.

Komutun Kullanımı;
sleep süre [süre-tipi]

Sleep komutunda süre tipi olarak “s”, “m”, “h”, “d” değerlerini verebiliriz. Bu değerlerin anlamları şu şekildedir;
S= Saniye
M=Dakika
H= Saat
D= Gün

Örnek;
sleep 3 –h
Yukarıdaki komutu uyguladığımızda sistemimiz 3 saat boyunca işlem yapmadan bekleyecektir. Saat sonunda bekleme süresi otomatik olarak tamamlanacaktır.

free komutu
Linux kurulu sistemimde bulunan ram ile ilgili ayrıntılı bilgi almak istiyorsak free komutunu kullanmamız gerekmektedir. Bu komut ile sistemimizde bulunan toplam ram miktarını, kullanılan ve boşta olan ram miktarını ayrıntılı olarak ekranda göstermemiz mümkündür.

Komutun Kullanımı;
free

Örnek;
free

Free komutunu uyguladığımızda yukarıdaki resimdeki gibi bir çıktı aldık. Bu çıktıdaki değerleri kısaca açıklayalım;

Total= Bu bölümde toplam ram miktarımız yazmaktadır.
Used= Kullanılan ram miktarı bu bölümde yazmaktadır.
Free= Boşta olan ram miktarı bu bölümde yazmaktadır.
Shared= Paylaşılan ram miktarı bu bölümde yazmaktadır.

Not: Bu komutu uyguladığımızda çıktıda yer alan değerler kilobyte cinsindendir.

df komutu
Linux kurulu sistemimizde yer alan hard diskler ile ilgili ayrıntılı bir şekilde bilgi almak istiyorsak komut satırına df komutunu yazmamız yeterlidir.

Komutun Kullanımı;
df

Örnek;
df

Df komutunu yazıp enter tuşuna bastığımızda yukarıdaki resimdeki gibi bir çıktı karşımıza gelecektir. Bu çıktıda yer alan değerleri kısaca açıklayalım;

1K-blocks= Sistemimizde yer alan hard diskin toplam miktarı bu bölümde yazmaktadır.
Used= Kullandığımız hard disk miktarı bu bölümde yazmaktadır.
Available= Boşta olan hard disk miktarı bu bölümde yazmaktadır.
Use %= Toplam hard disk boyutumuzun kullanım oranı bu bölümde oran olarak yazmaktadır.

quota komutu
Df komutu ile sistemimize bulunan hard disklerimiz ile ilgili ayrıntılı bir şekilde bilgi alabilmekteyiz. Sadece disklerimizin ne kadar alanının kullanıldığını öğrenmek istiyorsak Quota komutunu kullanmamız yeterli olacaktır.

Komutun Kullanımı;
quota

İşlemci Bilgileri Alma (cat /proc/cpuinfo)
Linux’ta işlemci ile ilgili detaylı bir şekilde bilgi almak istiyorsak proc dizinin içinde yer alan cpuinfo dosyasını okumamız yeterli olacaktır. Bu işlem için aşağıdaki komutu uygulamamız yeterli olacaktır.

Komutun Kullanımı;
cat /proc/cpuinfo

Bu komutu uyguladığımızda sistemimizde yer alan işlemci ile ilgili detaylı bir bilgi karşımıza çıkacaktır (işlemci modeli, işlemci hızı, işlemcinin çekirdek sayısı vb).

Örnek;
cat /proc/cpuinfo

top –c komutu
Linux işletim sisteminde çalışan servislerin ne kadar cpu (işlemci) kullandığını görmek için top- c komutunu kullanmaktayız.

Komutun Kullanımı
top –c

Bu komutu uyguladığımızda sunucumuzda çalışan servislerin ne kadar cpu harcadığını ayrıntılı olarak karşımıza gelecektir.

Bir Gruba Parola Verme
Linux’ta gruplara parola vererek grup güvenliğini sağlayabiliriz. Bu işlem için gpasswd komutunu kullanmamız gerekmektedir.

Komutun Kullanımı;
gpasswd grup-ismi

Örnek;
gpasswd muhasebe

Yukarıdaki örnekte daha önce sistemimizde yer alan muhasebe isimli grubumuz için parola tanımlama isteğinden bulunmuş olduk. Oluşturmak istediğimiz parolayı girdikten sonra ilgili grup için parola oluşturma işlemi tamamlanmış olacaktır.

groups komutu
Bir kullanıcıya ait olan grupları görüntülemek istiyorsak groups komutunu kullanmamız gerekmektedir. Eğer bu komut ile bir kullanıcı ismi belirtmezsek sisteme bağlantı yaptığımız aktif kullanıcı girdi olarak kabul edilir.

Komutun Kullanımı;
groups [Kullanıcı_İsmi]

Örnek;
groups root

Yukarıdaki örnekte sistemimizde yer alan root kullanıcısının üye olduğu grupları ekranda göstermiş olduk.

Örnek2;
groups

Yukarıdaki örnekte ise sisteme bağlantı yaptığımız kullanıcının üye olduğu grupları ekranda göstermiş olduk.

users komutu
Linux sistemimize bağlı olan kullanıcıları listelemek için users komutu kullanılmaktadır.

Komutun Kullanımı;
users

logname komutu
Sisteme giriş yaptığımız kullanıcının adını ekranda yazdırmak istiyorsak logname komutunu kullanabiliriz.

Komutun kullanımı;
logname

Bu komutu uyguladığımızda sisteme hangi kullanıcı ile bağlandıysak o kullanıcının ismi ekranda yazdırılacaktır.

who komutu
Users komutu ile sistemimize bağlı olan kullanıcıları görebildiğimizi öğrenmiştik. Sistemimize bağlı olan kullanıcılarla ilgili daha detaylı bir şekilde bilgi almak istiyorsak who komutunu kullanmamız gerekmektedir. Who komutu users komutuna göre daha işlevsel bir komuttur.

Komutun Kullanımı;
who

whoami komutu
Sisteme bağlantı yaptığımız kullanıcı hesabı ile ilgili(kendi hesabımız ile ilgili) bilgi almak için whoami komutunu kullanabiliriz.

Komutun Kullanımı;
whoami

Örnek;
whoami

last komutu
Linux sistemimize en son bağlantı yapmış kullanıcıları last komutu ile listeletmemiz mümkündür.

Komutun Kullanımı;
last